बालरोगतज्ञ म्हणून आम्ही मुलांना रोज तपासत असतो. मुलांचे पालक सहसा त्यांच्या मुलांची काळजी करतात. सर्वात सामान्य प्रश्नांपैकी एक म्हणजे ‘मुलांसाठी सर्वोत्तम टॉनिक कोणते आहे?’
टॉनिक म्हणजे काय?
टॉनिक हे औषध किंवा अन्न पूरक आहे जे आपल्याला चांगले, ऊर्जावान आणि उत्तेजक बनवते. हे आपल्या थकवावर उपचार करू शकते ज्यामुळे आपण उत्साही होऊ शकता. त्याचा मेंदूवर उत्तेजक परिणामामुळे आपल्याला ताजे वाटते आणि कमी थकवा जाणवतो.
भारतीय स्थानिक संदर्भात टॉनिक हे असे औषध आहे जे मुलांना अधिक सक्रिय करते, भूक उत्तेजित करते आणि मुलांच्या शारीरिक वाढीस उत्तेजन देते.
शक्तिवर्धक इतिहासाचा इतिहास
फार पूर्वी पनामा कालवा बांधला गेला होता. त्या दिवसांत तंत्रज्ञान प्रगत नव्हते म्हणून मॅमजूर कामगारांची खूप गरज होती. मजूर कामगार स्वप्नातील प्रकल्प प्रत्यक्षात आणण्यासाठी परिश्रम घेत होते.
मेहनतीने बरेच लोक मरण पावले. उर्वरित लोकांना पाय दुखून नेहमी वेदनांनी थकल्यासारखे वाटत होते. म्हणून त्यांनी या थकवा दूर करण्यासाठी आणि कार्य करण्यासाठी ऊर्जा मिळविण्यासाठी भिन्न स्त्रोतांच्या उत्तेजक घटकांचा वापर करण्यास सुरवात केली. ते जिन, वोडका आणि क्विनिन सारख्या वेगवेगळ्या उत्पादनांचा वापर करीत होते परंतु ही सर्व रसायने या उद्देशाने वैद्यकीयदृष्ट्या सिद्ध केलेली नाहीत.
शक्तिवर्धक पाण्याचा वापर
अखेरीस लोकांनी असा दावा केला की क्विनीनचा वापर केल्यामुळे मजुरांमध्ये पनामा कालव्यात मृत्यु दर कमी झाला आहे. इतर लोकानी देखील क्विनिन असलेले टॉनिक वॉटर घटक म्हणून वापरण्यास सुरवात केली.
क्विनाइन चवीला कडू आहे, टॉनिक पाण्याचे क्विनीन उत्पादकांची चव लपविण्यासाठी फॉर्मूला गोड करण्यासारख्या इतर पद्धतींची सुरुवात केली. क्विनीन पाण्यात किंवा जिन आणि व्होडकामध्ये सेवन केले जाते.
क्विनिनच्या असमंजसपणाच्या वापराचे दुष्परिणाम जाणून घेतल्यानंतर, यूएस एफडीएने क्विनाईनवर सूत्र असलेली टॉनिकऔषधे बंदी घातली. त्यानंतर क्विनाईन चा वापर कमी झाला आहे.
आता भारत सारख्या देशांमध्ये टॉनिक म्हणजे जे लोकांच्या आरोग्यासाठी आणि मुलांच्या वाढीस उत्तेजन देणार्‍या कोणत्याही औषधाला म्हटले जाते. प्रत्यक्षात कोणतीही मल्टीविटामिन आणि भूक वाढणारी औषधाला टॉनिक असे लेबल दिले जाते.
स्वत: साठी आणि त्यांच्या मुलांसाठी डॉक्टरांना भेट देणारे लोक क्विनाइन साठी विचारतात.
टॉनिक वाढीस समर्थन देतात?
सामान्य मुलामध्ये सर्व पोषक तत्व आहारातून घेतले जातात. संतुलित आहार असणे गरजेचे आहे. मुलांच्या सामान्य वाढीसाठी चांगल्या पोषणाची आवश्यकता असते.
घरगुती अन्नामुले चांगले पोषण मिळते जे संतुलित आहार असावे. टॉनिक हा शब्द आजकाल कोणत्याही मल्टीविटामिन सूत्रासाठी वापरला जातो.
व्हिटॅमिनची कमतरता असल्यास योग्य व्हिटॅमिन परिशिष्ट दिल्यास ते या कमतरतेवर उपचार करेल आणि वाढीस मदत करेल. ज्या मुलांमध्ये व्हिटॅमिनची कमतरता नसते अशा मुलांमध्ये जास्त वाढ होणार नाही कारण कोणीतरी त्यांना टॉनिक दिले.
जाहिरातीचा परिणाम
आजकाल लोक टीव्हीवर जाहिरात बघतात. माध्यमे त्यांच्या फायद्यासाठी टीव्हीवर चुकीचे मार्गदर्शन करणारी जाहिरात चालवितात.
ते पैसे मिळविण्याच्या एकाच उद्देशाने भिन्न अनावश्यक आणि बर्‍याच वेळा हानिकारक उत्पादनांना प्रोत्साहित करतात. चिंतेत असणारे पालक ज्यांना आपल्या मुलांचे कल्याण हवे आहे ते निरुपयोगी उत्पादने खरेदी करतात.
माध्यमांद्वारे आरोग्यासाठी संतुलित घरगुती अन्नाची जाहिरात केली जाणार नाही अन्यथा ते पैसे कसे कमावणार? हाच मीडिया जे जंक फूडला कायमच प्रोत्साहन देते तेच अन्न पूरक आणि टॉनिक देखील प्रोत्साहित करते. अशा पद्धती नियंत्रित करणारी फारच कमी नियम आहेत.
जरी तेथे कायदे असले तरी ते व्यवहारात क्वचितच लागू केले जातात.
ही माध्यमी या उत्पादनांचा प्रचार करण्यासाठी डॉक्टरांसारखे अ‍ॅप्रॉन आणि पांढरा कोट परिधान करणारे कलाकार वापरत आहेत.
वाढीच्या अपयशाची भीती
एकदा या कंपन्यांद्वारे पालकांवर जोरदार आणि सतत विपणन तंत्राचा परिणाम झाला की त्यांच्या मनावर इच्छित परिणाम होतो.
कोणताही सामान्य पालक आपले मूल हळू हळू वाढत आहे आणि मागे पडत आहे काय याचा विचार करण्यास सुरवात करते. भीतीमुळे पुरुष आणि स्त्रिया वस्तुस्थितीकडे दुर्लक्ष करतात.
आपणहि हे सर्व केले असेल त्याप्रमाणे ते सर्व इंटरनेटवर टॉनिक शोधण्यास प्रारंभ करतात. मी पाहिलेले रूग्ण जे आपल्या मुलाला समुपदेशन करूनही गरज नसलेली टॉनिक मागतात. त्यांनी मुलास योग्य प्रकारे पोसण्यासाठी काही प्रयत्न केले नाहीत परंतु ते टॉनिक्स खरेदी करतात.
वाढीविषयी काही तथ्य
मुलांच्या वाढीविषयी काही महत्त्वाची तथ्ये आहेत. ते खालीलप्रमाणे आहेत:
- बर्‍याच पालकांना ज्यांना असे वाटते की त्यांचे मूल शारीरिक वाढीच्या बाबतीत मागे पडत आहे त्यांना कधीही वाढीचा चार्ट बघितातलेला नाही.
- जरी त्यांना वाढीचे चार्ट पहिले तरीही ते वाढीचा चार्ट वापरतात जे मूळतः उंच आहेत अशा पाश्चात्य लोकांसाठी आहेत.
- जेव्हा योग्य वाढीच्या चार्टवर बघितले जाते आणि पालकांच्या उंचीच्या तुलनेत मुलांची सामान्य वाढ असते.
- वाढीच्या चार्टवर मागे राहिलेल्या केवळ काही मुलांना कारण आणि उपचार शोधण्यासाठी योग्य तपासणीची आवश्यकता आहे.
- या प्रकरणांमध्ये या टॉनिक देखील वाढ सामान्य करण्यात मदत करणार नाहीत. वाढीच्या अपयशासाठी त्यांना योग्य उपचाराची आवश्यकता असेल.
मुलांना टॉनिक ची आवश्यकता आहे?
डब्ल्यूएचओ आणि आयएपीने शिफारस केल्यानुसार मुलाचे भोजन स्थानिक उपलब्ध, घरगुती व सांस्कृतिक दृष्ट्या स्वीकार्य खाद्य पदार्थांपासून तयार केले जावे. कोणत्याही परिस्थितीत, तयार फॉर्म्युला दिला जाऊ नये.
योग्य आहार सवयी आपल्या डॉक्टरांकडून मुलांच्या पालकांना समजावून सांगायला हवे.
सामान्य मुलांना त्यांच्या सामान्य वाढीसाठी आणि उर्जेसाठी टॉनिकची आवश्यकता नसते. अपवाद म्हणजे 1 वर्षापेक्षा कमी वयाच्या अर्भकांना व्हिटॅमिन डी आणि लोह पूरक आहार पुरवावा.
आरोग्यसेवा प्रदात्याने लसीकरण किंवा नियमित भेटीच्या वेळी प्रत्येक संधीनुसार मुलांच्या उंची आणि वजनाच्या वाढीचे मूल्यांकन केले पाहिजे. केवळ पूरक आहार नसलेल्या मुलांनाच योग्य सूत्रे लिहून दिली पाहिजेत.
आपल्या मुलांसाठी सर्वोत्तम टॉनिक कोणते आहे?
उत्तर देणे हा सर्वात कठीण प्रश्न आहे. आई-वडिलांनी त्यांच्या आयुष्याच्या पहिल्या 6 महिन्यांपर्यंत हे समजले पाहिजे की आईचे दूध हे फक्त मुलांसाठी सर्वोत्तम अन्न असते. 6 महिन्यांनंतर योग्य पूरक आहार सुचविला जातो.
1 वर्षापेक्षा कमी वयाच्या अर्भकांना व्हिटॅमिन डी आणि लोहाच्या पूरक आहारांची आवश्यकता असते परंतु मुलांचे मूल्यांकन केल्यावर ते बालरोगतज्ञांनी लिहून द्यावे.
सर्व मुलांसाठी सर्वोत्कृष्ट टॉनिक नाही. वेळ आणि शक्ती वाया घालवण्याऐवजी पालकांनी आपल्या मुलांसाठी घरगुती संतुलित आहार देण्यावर भर दिला पाहिजे.