डिमेन्शिया (Dementia) म्हणजे स्मृतीभ्रंश हा क्लीनिकल सिंड्रोम आहे. जो आकलन विषयक कामात लक्षणीय घट दर्शवतो. हे बऱ्याच रोगांमध्ये आढळणाऱ्या लक्षणांचे संकलन आहे. यात आकलन विषयक आणि वर्तनात्मक कार्यप्रणालीचे नुकसान होते. ज्याने आपल्या दैनंदिन जीवनावर प्रभाव पडतो. हे जागतिक संकट आहे आणि चार दशलक्षापेक्षा जास्त भारतीय लोक कोणत्या तरी प्रकारच्या डिमेन्शिया मुळे प्रभावित झाले आहेत.
Table of Contents
डिमेन्शिया (स्मृतिभ्रंश) होण्याची कारणे कोणती?
मज्जातंतूच्या पेशींचा मोठ्या प्रमाणावर नुकसान यामुळे स्मृतीभ्रंश तिची लक्षणे उद्भवतात. अल्झायमर रोग सर्वात जास्त सामान्य कारण आहे ज्यामध्ये अल्पकालीन स्मृती कमकुवत होते.
डिमेन्शिया च्या इतर सामान्य कारणांमध्ये हे समाविष्ट होते:
- रक्तवाहिनी डिमेन्शिया:
हे मेंदूची पुरवठा करणाऱ्या रक्तवाहिन्यांना नुकसान झाले होते.
- शरीराच्या डाव्या भागावर डिमेन्शिया:
शरीराच्या डाव्या भागावर यांच्या असामान्य ढोकळा होतात ज्या एखाद्या व्यक्तीची आकलन कार्यप्रणाली प्रभावित करतात.
- फ्रँटो टेंपोरल डिमेन्शिया:
मेंदूच्या समोरील व बाजूच्या क्षेत्रातील मज्जारज्जूच्या पेशीमधील विकृती व्यक्तित्व भाषण आणि वर्तन नियंत्रित करतात.
- मिश्रित डिमेन्शिया:
अभ्यासानुसार किती वर्ष व त्यापेक्षा जास्त वयाच्या लोकांमध्ये वर वर्णन केलेल्या नमुन्यांचे संयोजन आढळते.
इतर सामान्य कारणे:
- हंटिंग्टन रोग.
- पार्किन्सन रोग.
- दुखापतग्रस्त मेंदूचा मार.
- चयापचन आणि अंतस्त्रावी विकार.
- औषधांची प्रतिकूल परिस्थिती आणि प्रतिक्रिया.
- विषबाधा आणि ब्रेन ट्यूमर.
- हायपोथायरॉईडीझम.
- विटामिन बी ची कमतरता.
- लाइम रोग.
- न्यूरो सिफिलिस.
- रोगप्रतिकार प्रणाली विकार.
- हार्मोन ची असामान्यता.
डिमेन्शिया हा रोग कसा पसरतो?
मज्जातंतूच्या पेशीचा मोठ्या प्रमाणात मोठ्या प्रमाणावर नुकसान यामुळे डिमेन्शिया होतो.
डिमेन्शिया (Dementia) (स्मृतिभ्रंश) रोगाचा उष्मायन (Incubation period) अवधी किती असतो?
डीमेंशीया हा नकळत होणारा आजार आहे. त्याची लक्षणे अचानक दिसून येतात.
डिमेन्शिया ची लक्षणे कोणती आहेत?
सामान्य ज्ञान संबंधित लक्षणे समावेश होतो:
1. शिकण्याची क्षमता कमी होणे.
2. स्मरणशक्ती खालावणे.
3. व्यक्तित्व आणि मनस्थिती बदल होणे.
4. मनो कारक सायकॉमोटर मंदावणे
.प्रारंभिक अवस्थेत लक्षणे:
उदासीनता आणि अनुत्साह.
नंतरच्या अवस्थेतील लक्षणे:
चलबिचल.
चिडचिड.
भ्रम आणि भटकंती.
अंतिम अवस्थेतील लक्षणे:
हॉल संतुलन.
हालचालीमध्ये गोंधळ.
गिळताना त्रास होणे.
स्नायूंमध्ये पेटके येणे.
डिमेन्शिया चे निदान कसे केले जाते?
डिमेन्शिया चे निदान करण्यासाठी रुग्णाचा वैद्यकीय इतिहास जाणून घेणे आणि शारीरिक तपासणी करणे आवश्यक आहे.
आकलंनविषयक कार्याचे मूल्यांकन सल्लामसलती दरम्यान केले जाते, परंतु अतिरिक्त चाचण्या आवश्यक असतात.
आकलन विषयक कार्याचे मूल्यांकन करण्यासाठी मिनी मेंटल स्टेट एक्झामिनेशन सर्वात व्यापक प्रमाणात वापरली जाणारी चाचणी आहे.
पुढील चाचणी आवश्यक असल्यास हे समाविष्ट असतात:
- रक्त तपासणी.
- मेंदूचा एम आर आय आणि सिटीस्कॅन.
- इइजी तपासणी (Electroencephalogram).
डिमेन्शिया (स्मृतिभ्रंश) वर उपचार कशा प्रकारे केले जातात?
औषधोपचारांचा फारच थोडा प्रतिसाद मिळतो. मज्जारज्जू कडील संदेशांना प्रसारित करणारे रसायने वाढवण्यासाठी निर्धारित औषधे आहे.
- हे फक्त डिमेन्शिया च्या प्रारंभिक ते मध्य टप्प्यामध्ये उपयुक्त असल्याचे आढळले आहे.
- अस्वस्थ झोपन्याच्या बाबतीत अँटी डिप्रेसंट उपयोगी असतात.
- अन्टीसायकोटीक मृत्यूची जास्त जोखीम असल्याचे लक्षात आले आहे.
- डिमेन्शिया रूग्णाच्या व्यवस्थापनामध्ये मानसिक मदत ही भूमिका बजावते.
- लक्षणांमध्ये वाढ झाल्यास मदतीची आवश्यकता देखील वाढते.
( टीप: डिमेन्शिया ची लक्षणे रुग्णांमध्ये आढळल्यास त्वरित तुमच्या जवळच्या डॉक्टरांचा (सायकॉलॉजिस्ट) सल्ला घेऊन योग्य तो उपचार सुरू करावा).